Inloggen
In de Arbeidstijdenwet staan regels voor het nemen van pauze en vakantie om werknemers de gelegenheid te geven van hun werk te herstellen. Rust nemen is niet alleen noodzakelijk voor het herstel na zware fysieke arbeid, maar ook na het leveren van cognitieve inspanning. Je kan het dus zien als een vorm van verzuimpreventie. Toch is er maar weinig bekend over de gezondheidseffecten van vakantie.
Er zijn werknemers die een stuwmeer aan vakantiedagen opbouwen, en moeite hebben om hun wettelijke dagen op te maken. Dat getuigt misschien van onuitputtelijke werklust, maar het is niet iets wat je als leidinggevende moet toejuichen. Het is niet voor niets in de wet geregeld dat werknemers recht hebben op een minimum aantal vrije dagen per jaar.
Opnemen van vakantiedagen niet zomaar weigeren
De wet hanteert een minimumaantal vakantiedagen om de kans op overbelasting weg te nemen. Overbelasting zou anders weer kunnen leiden tot ziekteverzuim. De leidinggevende is daarom verplicht de werknemer de kans te geven vakantiedagen op te nemen en moet een vakantieaanvraag dus in principe accorderen. Alleen als deze de gang van zaken in de organisatie ernstig verstoort, mag de leidinggevende de aanvraag weigeren. In dat geval spreekt de wet over een ‘gewichtige reden’. De leidinggevende moet dan ook aantonen dat het belang van de werknemer niet opweegt tegen het belang van de organisatie. De eis van een gewichtige reden geldt ook voor de bovenwettelijke vakantiedagen.
Positief effect op gezondheid en welzijn
Uit de enkele onderzoeken die zijn gedaan, blijkt wel dat vakantie een positief effect heeft op gezondheid en welzijn van mensen. De Finse professor Timo Strandberg stelde in 2018 vast dat vakantie een positieve uitwerking heeft op de gezondheid. Een langlopend onderzoek naar hart- en vaatziekten, waarin ook factoren als de hoeveelheid slaap, werk en vakantie werden meegenomen, liet zien dat bepaalde risicogroepen kwetsbaarder zijn als ze onvoldoende rust nemen. Het effect hiervan was het duidelijkst bij werknemers met overgewicht en een hoog cholesterolgehalte, net als bij werknemers die er een ongezonde leefstijl op na hielden, met roken en overmatig gebruik van alcohol.
Onderzoek in Nederland
Uit eerder Nederlands onderzoek door arbeids- en organisatiepsychologen aan de Rijksuniversiteit Groningen blijkt ook dat vakantie effect heeft op welbevinden en gezondheid. De onderzoekers bestudeerden allereerst de resultaten van de andere zeven onderzoeken die wereldwijd zijn gedaan naar het effect van vakantie. Vervolgens hebben ze het effect gemeten bij respondenten. Ook hieruit bleek dat vakantie een positieve invloed heeft op het welzijn en de gezondheid. Maar het is nog niet helemaal duidelijk waarom.
Volledige controle en zeggenschap
De meeste theorieën nemen aan dat vakantie welzijn en gezondheid verhoogt, omdat mensen kunnen uitrusten en kunnen herstellen van het werk. Dat effect is er ook als mensen een hele actieve vakantie houden. Alleen al het feit dat ze met andere dingen bezig zijn, zorgt blijkbaar voor ontspanning. Daarnaast ervaren mensen meer geluk en gezondheid, doordat ze zich kunnen bezighouden met dingen die ze leuk vinden. Ten derde speelt mee dat mensen tijdens hun vakantie de volledige controle en zeggenschap hebben over wat ze doen en wanneer. Er is geen druk en bemoeienis van buitenaf. Ten slotte kunnen mensen op vakantie samen zijn met hun geliefden. Dat zorgt voor een gevoel van verbondenheid en maakt gelukkig. Opvallend: ook in de werksituatie draagt autonomie bij aan meer werkplezier. Wie voldoende regelmogelijkheden heeft om het eigen werk te organiseren, ervaart minder werkdruk en stress.
Recht op onbereikbaarheid
Werknemers die weinig vrije dagen opnemen, moet je dus ‘verleiden’ om gedurende een jaar voldoende vakantie op te nemen. Het omslagpunt lijkt bij drie weken te liggen. Of dat aaneengesloten moet zijn, is niet duidelijk. De leidinggevende moet waarborgen dat werknemers zorgeloos vrij kunnen nemen. Ze hebben het recht om tijdens hun vakantie onbereikbaar te zijn. Ook is het belangrijk dat ze na hun vakantie niet meteen in piekdrukte terechtkomen, doordat er bijvoorbeeld werk voor hen is blijven liggen. Dan wordt het effect van vakantie snel tenietgedaan door de hoge werkdruk.
Over Visma Verzuim
Wij willen werknemers in organisaties veilig, gezond en duurzaam inzetbaar houden. Dat doen wij door samen met onze klanten de meest flexibele, complete en gebruiksvriendelijke software te ontwikkelen voor verzuimbegeleiding en het inzetbaar houden van werknemers. Daarbij geloven wij in de kracht van eenvoud, connectiviteit en data.